سیستم‌های اتوماسیون صنعتی، ستون فقرات کارخانجات مدرن هستند. آن‌ها فرآیندها را بهینه می‌کنند، بهره‌وری را افزایش می‌دهند و کیفیت را تضمین می‌کنند. اما مانند هر سیستم پیچیده‌ای، مستعد بروز مشکل و خطا هستند. برای تکنسین‌ها و مهندسان نگهداری، توانایی عیب‌یابی سریع و مؤثر این سیستم‌ها، مهارتی حیاتی است. هر دقیقه توقف خط تولید به معنای زیان مالی است و فشار برای بازگرداندن سیستم به حالت عادی، بسیار زیاد است.
این مقاله، یک راهنمای میدانی جامع است که به 70 مشکل رایج در سیستم‌های اتوماسیون صنعتی می‌پردازد و راهکارهای عملی و گام‌به‌گام برای شناسایی و رفع آن‌ها ارائه می‌دهد. این راهنما به شما کمک می‌کند تا با دیدی بازتر و رویکردی سیستماتیک، به جنگ مشکلات بروید.
اصول طلایی عیب‌یابی در اتوماسیون
قبل از ورود به لیست مشکلات، به خاطر سپردن چند اصل کلیدی، مسیر عیب‌یابی را هموارتر می‌کند:
- ایمنی، اولویت اول: همیشه قبل از هر اقدامی، از قطع بودن منابع انرژی خطرناک (برق، پنوماتیک، هیدرولیک) و رعایت اصول ایمنی (Lockout/Tagout – LOTO) اطمینان حاصل کنید. از تجهیزات حفاظت فردی (PPE) مناسب استفاده کنید.
- سیستم را بشناسید: بدانید که سیستم باید چگونه کار کند. نقشه‌ها (برق، پنوماتیک، P&ID)، دفترچه‌های راهنما و مستندات برنامه PLC، بهترین دوستان شما هستند.
- مشاهده و جمع‌آوری اطلاعات: اولین قدم، مشاهده دقیق علائم است. چه اتفاقی افتاده؟ چه چیزی کار نمی‌کند؟ آیا چراغ خطایی روشن است؟ آیا صدای غیرعادی شنیده می‌شود؟ با اپراتور صحبت کنید؛ او اغلب اطلاعات ارزشمندی دارد.
- از ساده‌ترین‌ها شروع کنید: قبل از تعویض PLC یا باز کردن موتور، موارد بدیهی را بررسی کنید: آیا برق وصل است؟ آیا کلیدها و فیوزها سالمند؟ آیا اتصالات محکم هستند؟
- سیستماتیک عمل کنید: یک رویکرد منطقی داشته باشید. معمولاً مسیر ورودی -> پردازش -> خروجی (Input -> Process -> Output) راهگشاست.
- مشکل را ایزوله کنید: سعی کنید بخش یا قطعه‌ای که مشکل از آنجاست را محدود کنید. از روش “تقسیم و غلبه” استفاده کنید.
- هر بار یک تغییر: وقتی شروع به اعمال تغییرات یا تعویض قطعات می‌کنید، هر بار فقط یک کار را انجام دهید و نتیجه را بررسی کنید. این کار از ایجاد مشکلات جدید جلوگیری می‌کند.
- از ابزار مناسب استفاده کنید: مولتی‌متر، اسیلوسکوپ، نرم‌افزارهای تشخیصی PLC/HMI، تستر شبکه و ابزارهای دستی مناسب، ضروری هستند.
- به مستندات مراجعه کنید: دفترچه‌های راهنمای تجهیزات، کدهای خطا و راهکارهای پیشنهادی سازنده را نادیده نگیرید.
- مستندسازی کنید: هر اقدامی که انجام می‌دهید و نتیجه آن را یادداشت کنید. این کار به شما و دیگران در آینده کمک می‌کند.
70 مشکل رایج و راهکارهای آن‌ها
ما مشکلات را به دسته‌های اصلی تقسیم کرده‌ایم تا یافتن آن‌ها آسان‌تر باشد:
الف) مشکلات منبع تغذیه و برق (۱-۱۰)
- مشکل: سیستم/دستگاه کاملاً خاموش است.
- علت: قطع برق اصلی، فیوز سوخته، کلید اصلی قطع، منبع تغذیه خراب.
- راهکار: برق ورودی را چک کنید. فیوزها و کلیدها را بررسی کنید. ولتاژ خروجی منبع تغذیه را اندازه‌گیری کنید. اتصالات کابل برق را بررسی کنید.
- مشکل: ولتاژ پایین (Under-Voltage).
- علت: بار زیاد روی شبکه، کابل‌کشی نامناسب، مشکل در منبع تغذیه یا شبکه برق.
- راهکار: ولتاژ را در نقاط مختلف اندازه‌گیری کنید. بار شبکه را بررسی کنید. سایز کابل‌ها را چک کنید. با اداره برق تماس بگیرید.
- مشکل: ولتاژ بالا (Over-Voltage).
- علت: مشکل در شبکه برق، تنظیمات نادرست ترانسفورماتور.
- راهکار: ولتاژ را اندازه‌گیری کنید. از تثبیت‌کننده ولتاژ (Stabilizer) استفاده کنید. با اداره برق تماس بگیرید.
- مشکل: نویز الکتریکی روی خطوط برق.
- علت: درایوها، موتورهای بزرگ، جوشکاری، کابل‌کشی نامناسب.
- راهکار: از فیلترهای نویز استفاده کنید. کابل‌های سیگنال و قدرت را جدا کنید. ارتینگ (Grounding) مناسب را بررسی کنید. از کابل‌های شیلددار استفاده کنید.
- مشکل: منبع تغذیه 24VDC PLC یا سنسورها قطع است.
- علت: منبع تغذیه سوخته، اتصال کوتاه در خروجی، فیوز منبع تغذیه سوخته.
- راهکار: ولتاژ خروجی منبع را چک کنید. سیم‌کشی 24V را برای اتصال کوتاه بررسی کنید. فیوز را تعویض کنید.
- مشکل: ارتینگ نامناسب یا قطع.
- علت: اتصال ضعیف، سیم‌کشی نادرست، عدم وجود سیستم ارت مناسب.
- راهکار: اتصالات ارت را بررسی و محکم کنید. مقاومت ارت را اندازه‌گیری کنید. اطمینان حاصل کنید همه تجهیزات به درستی به زمین متصل هستند.
- مشکل: فیوزها یا کلیدهای مینیاتوری (MCB) مکرراً می‌پرند.
- علت: اتصال کوتاه، اضافه‌بار، سایز نامناسب فیوز/کلید، خرابی دستگاه.
- راهکار: مدار را برای اتصال کوتاه بررسی کنید. جریان مصرفی را اندازه‌گیری کنید. سایز فیوز/کلید را با نیاز مدار تطبیق دهید. دستگاه معیوب را پیدا کنید.
- مشکل: باتری پشتیبان PLC ضعیف یا تمام شده است.
- علت: عمر باتری تمام شده، شارژ نشدن.
- راهکار: چراغ “BAT” روی PLC را چک کنید. ولتاژ باتری را اندازه‌گیری کنید. باتری را تعویض کنید (اغلب در حالت روشن یا طبق دستورالعمل سازنده).
- مشکل: UPS کار نمی‌کند یا آلارم می‌دهد.
- علت: باتری خراب، اضافه‌بار، خطای داخلی.
- راهکار: وضعیت UPS و باتری‌ها را بررسی کنید. بار متصل به آن را چک کنید. کدهای خطا را بخوانید.
- مشکل: قطع شدن ناگهانی برق و ریست شدن سیستم‌ها.
- علت: نوسانات شدید، قطعی لحظه‌ای برق، مشکل در UPS یا منبع تغذیه.
- راهکار: کیفیت برق ورودی را بررسی کنید. عملکرد UPS را تست کنید. منابع تغذیه را چک کنید.
ب) مشکلات PLC و ماژول‌ها (۱۱-۲۰)
- مشکل: چراغ “RUN” PLC خاموش و چراغ “STOP” یا “FAULT” روشن است.
- علت: PLC در حالت توقف است، خطای سخت‌افزاری، خطای برنامه، مشکل در I/O.
- راهکار: به PLC وصل شوید و بافر تشخیص خطا (Diagnostic Buffer) را بخوانید. برنامه را بررسی کنید. سخت‌افزار (CPU, I/O) را چک کنید. PLC را به حالت RUN ببرید.
- مشکل: عدم توانایی اتصال به PLC با نرم‌افزار.
- علت: کابل ارتباطی خراب، تنظیمات پورت اشتباه (COM, Ethernet)، آدرس IP نادرست، درایور PLC نصب نشده، PLC خاموش یا خراب.
- راهکار: کابل و پورت‌ها را چک کنید. تنظیمات ارتباطی نرم‌افزار را بررسی کنید. آدرس IP را پینگ کنید. PLC را ریستارت کنید.
- مشکل: چراغ “FAULT” روی یک ماژول I/O روشن است.
- علت: اتصال کوتاه در ورودی/خروجی، اضافه‌بار، خرابی ماژول، مشکل در باس پشتی (Backplane).
- راهکار: سیم‌کشی ماژول را بررسی کنید. دستگاه‌های متصل را چک کنید. ماژول را تعویض کنید. اتصالات باس را تمیز کنید.
- مشکل: یک ورودی دیجیتال همیشه ON یا OFF است.
- علت: سنسور خراب، سیم‌کشی اشتباه/قطع/اتصال کوتاه، خرابی کانال ورودی PLC.
- راهکار: وضعیت سنسور را چک کنید. ولتاژ را در ترمینال PLC اندازه‌گیری کنید. سیم‌کشی را بررسی کنید. ورودی را در نرم‌افزار مانیتور کنید. از یک کانال ورودی دیگر استفاده کنید.
- مشکل: یک خروجی دیجیتال فعال نمی‌شود یا همیشه فعال است.
- علت: خرابی رله یا ترانزیستور خروجی، اتصال کوتاه/قطع در سیم‌کشی، عملگر (موتور/شیر) خراب، عدم وجود ولتاژ تغذیه خروجی.
- راهکار: خروجی را در نرم‌افزار مانیتور کنید. ولتاژ را در ترمینال خروجی اندازه‌گیری کنید. سیم‌کشی و عملگر را چک کنید. فیوز یا تغذیه ماژول خروجی را بررسی کنید.
- مشکل: مقدار ورودی آنالوگ نادرست یا نوسانی است.
- علت: سنسور آنالوگ خراب/کالیبره نشده، نویز الکتریکی، سیم‌کشی نادرست (استفاده از کابل شیلددار ضروری است)، مشکل در ماژول آنالوگ، تنظیمات نادرست مقیاس‌بندی (Scaling).
- راهکار: سنسور را با منبع کالیبره چک کنید. کابل شیلددار و ارتینگ را بررسی کنید. تنظیمات ماژول و برنامه را چک کنید.
- مشکل: خروجی آنالوگ مقدار درستی را نمی‌دهد.
- علت: خرابی ماژول آنالوگ، سیم‌کشی نادرست، عملگر (شیر کنترلی/درایو) خراب، تنظیمات نادرست مقیاس‌بندی.
- راهکار: خروجی را در نرم‌افزار مانیتور کنید. ولتاژ/جریان خروجی را اندازه‌گیری کنید. سیم‌کشی و عملگر را چک کنید.
- مشکل: حافظه PLC پر شده است.
- علت: برنامه بسیار بزرگ، حجم زیاد داده‌ها (Data Logs).
- راهکار: برنامه را بهینه کنید. داده‌های غیرضروری را حذف کنید. از کارت حافظه بزرگ‌تر استفاده کنید یا CPU را ارتقا دهید.
- مشکل: PLC زمان چرخه (Scan Time) بالایی دارد.
- علت: برنامه پیچیده، ارتباطات شبکه زیاد، ماژول‌های I/O زیاد.
- راهکار: برنامه را بهینه کنید. بخش‌های غیرضروری را حذف کنید. از وقفه (Interrupt) استفاده کنید. CPU قوی‌تر را در نظر بگیرید.
- مشکل: برنامه PLC پس از قطع برق پاک می‌شود.
- علت: باتری پشتیبان تمام شده، عدم ذخیره برنامه روی حافظه ماندگار (EEPROM/Flash).
- راهکار: باتری را تعویض کنید. اطمینان حاصل کنید که برنامه به درستی روی حافظه ماندگار ذخیره شده است.
ج) مشکلات ورودی‌ها (سنسورها) (۲۱-۳۰)
- مشکل: سنسور مجاورتی (Proximity) کار نمی‌کند.
- علت: خراب، فاصله زیاد تا هدف، کثیف، سیم‌کشی قطع، عدم تغذیه.
- راهکار: تغذیه سنسور را چک کنید. عملکرد LED سنسور را بررسی کنید. فاصله را تنظیم کنید. سطح سنسور را تمیز کنید. سیم‌کشی را تست کنید.
- مشکل: سنسور نوری (Photoelectric) کار نمی‌کند یا خطا می‌دهد.
- علت: لنز کثیف، عدم هم‌ترازی فرستنده و گیرنده، خراب، سیم‌کشی، نور محیطی زیاد.
- راهکار: لنزها را تمیز کنید. هم‌ترازی را بررسی کنید. حساسیت را تنظیم کنید. سیم‌کشی و تغذیه را چک کنید.
- مشکل: انکودر (Encoder) پالس نمی‌دهد یا پالس اشتباه می‌دهد.
- علت: خراب، کابل شیلددار نامناسب/قطع، نویز، کوپلینگ شل یا شکسته، عدم تغذیه.
- راهکار: تغذیه و کابل را چک کنید. اتصالات مکانیکی و کوپلینگ را بررسی کنید. سیگنال را با اسیلوسکوپ ببینید. ارتینگ شیلد کابل را بررسی کنید.
- مشکل: سنسور دما (RTD/Thermocouple) مقدار اشتباه نشان می‌دهد.
- علت: خراب، کابل نامناسب/بلند، اتصال ضعیف، کالیبره نبودن، تنظیمات نادرست در ماژول ورودی.
- راهکار: اتصالات را چک کنید. کابل جبران‌ساز (برای ترموکوپل) را بررسی کنید. سنسور را کالیبره یا تعویض کنید. تنظیمات ماژول را چک کنید.
- مشکل: سنسور فشار/سطح مقدار اشتباه نشان می‌دهد.
- علت: خراب، کالیبره نبودن، مسدود شدن پورت فشار، سیم‌کشی، نویز.
- راهکار: سنسور را تمیز و کالیبره کنید. سیم‌کشی را چک کنید. فشار را با گیج مرجع مقایسه کنید.
- مشکل: لودسل (Load Cell) وزن اشتباه نشان می‌دهد.
- علت: خراب، کالیبره نبودن، نصب مکانیکی اشتباه، کابل آسیب‌دیده، جعبه اتصال (Junction Box) مشکل‌دار.
- راهکار: کالیبراسیون را انجام دهید. نصب مکانیکی و عدم وجود بار اضافی یا گیر را بررسی کنید. کابل و جعبه اتصال را چک کنید.
- مشکل: لیمیت سوئیچ (Limit Switch) عمل نمی‌کند.
- علت: خراب، گیر کردن مکانیکی، تنظیم نادرست، سیم‌کشی قطع.
- راهکار: عملکرد مکانیکی سوئیچ را چک کنید. تنظیمات آن را بررسی کنید. سیم‌کشی و ورودی PLC را تست کنید.
- مشکل: سنسور در محیط‌های مرطوب یا کثیف زود خراب می‌شود.
- علت: درجه حفاظت (IP) نامناسب سنسور.
- راهکار: از سنسور با IP بالاتر (مانند IP67 یا IP68) استفاده کنید. برای سنسور محافظ فیزیکی در نظر بگیرید.
- مشکل: سنسور گاهی کار می‌کند و گاهی نه (Intermittent).
- علت: اتصال شل، کابل آسیب‌دیده، نویز، مشکل داخلی سنسور.
- راهکار: تمام اتصالات و کابل را به دقت بررسی کنید. منابع نویز را پیدا و حذف کنید. سنسور را تعویض کنید.
- مشکل: ورودی آنالوگ 4-20mA صفر نشان می‌دهد.
- علت: قطع شدن سیم، سنسور خاموش/خراب، مشکل در منبع تغذیه لوپ.
- راهکار: سیم‌کشی را برای قطعی بررسی کنید. تغذیه سنسور و لوپ را چک کنید.
د) مشکلات خروجی‌ها (عملگرها) (۳۱-۴۰)
- مشکل: موتور روشن نمی‌شود.
- علت: کنتاکتور خراب، بی‌متال عمل کرده، درایو خطا داده، فرمان از PLC نمی‌آید، سیم‌کشی موتور، خود موتور سوخته.
- راهکار: فرمان PLC و خروجی رله را چک کنید. کنتاکتور و بی‌متال را بررسی کنید. خطاهای درایو را بخوانید. سیم‌کشی و مقاومت سیم‌پیچ‌های موتور را چک کنید.
- مشکل: شیر برقی (Solenoid Valve) عمل نمی‌کند.
- علت: بوبین سوخته، فرمان PLC نمی‌آید، ولتاژ تغذیه قطع، شیر گیر کرده، فشار هوا/روغن نیست.
- راهکار: ولتاژ را در ترمینال بوبین چک کنید. مقاومت بوبین را اندازه‌گیری کنید. عملکرد دستی شیر را تست کنید. فشار هوا/روغن را بررسی کنید.
- مشکل: موتور در جهت اشتباه می‌چرخد.
- علت: جابجا بودن دو فاز در موتور سه فاز، منطق اشتباه در برنامه PLC یا درایو.
- راهکار: جای دو فاز در ترمینال موتور یا خروجی کنتاکتور/درایو را عوض کنید. برنامه را بررسی کنید.
- مشکل: شیر کنترلی آنالوگ باز/بسته نمی‌شود یا موقعیت اشتباه دارد.
- علت: سیگنال 4-20mA/0-10V اشتباه، پوزیشنر (Positioner) خراب/کالیبره نشده، شیر گیر کرده، فشار هوا نیست.
- راهکار: سیگنال خروجی PLC/DCS را چک کنید. پوزیشنر را کالیبره کنید. عملکرد مکانیکی شیر و فشار هوا را بررسی کنید.
- مشکل: هیتر (Heater) روشن نمی‌شود.
- علت: المنت سوخته، رله حالت جامد (SSR) خراب، فرمان نمی‌آید، ترموستات خراب.
- راهکار: مقاومت المنت را چک کنید. فرمان و خروجی SSR را بررسی کنید. ترموستات را تست کنید.
- مشکل: رله خروجی PLC چسبیده است (همیشه وصل است).
- علت: عبور جریان بیش از حد از کنتاکت، عمر کنتاکت تمام شده، اتصال کوتاه در بار.
- راهکار: رله یا ماژول خروجی را تعویض کنید. از رله کمکی (Interposing Relay) برای بارهای سنگین استفاده کنید. بار را بررسی کنید.
- مشکل: درایو (VFD) خطا می‌دهد و موتور را متوقف می‌کند.
- علت: بسیار متنوع (اضافه‌بار، اضافه‌ولتاژ، کمبود ولتاژ، خطای ارت، گرمای زیاد و…).
- راهکار: کد خطا را در دفترچه راهنمای درایو جستجو کنید. پارامترهای موتور و درایو را چک کنید. بار موتور و تهویه درایو را بررسی کنید.
- مشکل: سرعت موتور با VFD دقیق نیست.
- علت: پارامترهای موتور اشتباه، نوع کنترل (V/f, Vector) نامناسب، بازخورد (Feedback) انکودر مشکل‌دار، تنظیمات نادرست.
- راهکار: پارامترهای موتور را دقیق وارد کنید. Auto-Tune را اجرا کنید. سیستم بازخورد را چک کنید. پارامترهای کنترلی را تنظیم کنید.
- مشکل: عملگر پنوماتیک/هیدرولیک کند یا ضعیف عمل می‌کند.
- علت: فشار پایین، نشتی هوا/روغن، شیر خراب، سیلندر خراب.
- راهکار: فشار سیستم را چک کنید. به دنبال نشتی بگردید (با آب و صابون یا گوش دادن). شیر و سیلندر را بررسی کنید.
- مشکل: چراغ‌های سیگنال یا آلارم روشن نمی‌شوند.
- علت: لامپ سوخته، سیم‌کشی قطع، خروجی PLC خراب.
- راهکار: لامپ را تست یا تعویض کنید. سیم‌کشی و ولتاژ را چک کنید. خروجی PLC را بررسی کنید.
ه) مشکلات HMI و SCADA (۴۱-۵۰)
- مشکل: صفحه HMI روشن نمی‌شود.
- علت: عدم تغذیه، خرابی HMI، فیوز داخلی سوخته.
- راهکار: تغذیه 24VDC را چک کنید. HMI را ریستارت کنید. اگر امکان دارد، فیوز داخلی را بررسی کنید.
- مشکل: HMI نمی‌تواند با PLC ارتباط برقرار کند.
- علت: کابل شبکه/سریال خراب، تنظیمات ارتباطی اشتباه (آدرس IP، نوع PLC، شماره پورت)، PLC خاموش/در حالت توقف، فایروال.
- راهکار: کابل و اتصالات را چک کنید. تنظیمات ارتباطی در HMI و PLC را تطبیق دهید. وضعیت PLC را بررسی کنید. پینگ کردن آدرس IP را امتحان کنید.
- مشکل: صفحه لمسی HMI کار نمی‌کند یا دقیق نیست.
- علت: نیاز به کالیبراسیون، صفحه کثیف، خرابی صفحه لمسی.
- راهکار: صفحه را تمیز کنید. HMI را ریستارت کرده و وارد منوی کالیبراسیون شوید. در صورت عدم موفقیت، نیاز به تعمیر دارد.
- مشکل: داده‌های نمایش داده شده در HMI/SCADA اشتباه یا قدیمی هستند.
- علت: مشکل ارتباطی، آدرس‌دهی اشتباه تگ‌ها در HMI/SCADA، منطق اشتباه در PLC.
- راهکار: وضعیت ارتباط را چک کنید. آدرس تگ‌ها را با برنامه PLC مقایسه کنید. برنامه PLC را مانیتور کنید.
- مشکل: HMI/SCADA کند عمل می‌کند.
- علت: بار زیاد روی شبکه، تعداد زیاد تگ‌ها، HMI/کامپیوتر قدیمی یا ضعیف، برنامه HMI/SCADA سنگین.
- راهکار: نرخ به‌روزرسانی تگ‌ها را کاهش دهید. تگ‌های غیرضروری را حذف کنید. سخت‌افزار را ارتقا دهید. شبکه را بررسی کنید.
- مشکل: آلارم‌ها در HMI/SCADA نمایش داده نمی‌شوند یا اشتباه هستند.
- علت: تنظیمات نادرست آلارم، عدم ارتباط، منطق آلارم در PLC اشتباه.
- راهکار: تنظیمات تگ‌های آلارم و شرایط فعال شدن آن‌ها را چک کنید. ارتباط با PLC را بررسی کنید.
- مشکل: نمودارهای روند (Trends) داده‌ها را نشان نمی‌دهند.
- علت: تنظیمات نادرست ثبت داده (Logging)، کمبود حافظه، عدم ارتباط.
- راهکار: تنظیمات ثبت تگ‌ها و بازه زمانی را چک کنید. فضای ذخیره‌سازی را بررسی کنید.
- مشکل: نمی‌توان دستورات را از HMI/SCADA به PLC ارسال کرد.
- علت: عدم ارتباط (Write-Enabled)، سطوح دسترسی کاربر، تگ اشتباه، منطق PLC اجازه نمی‌دهد.
- راهکار: وضعیت ارتباط دوطرفه را چک کنید. با یوزر ادمین لاگین کنید. آدرس تگ و منطق برنامه PLC را بررسی کنید.
- مشکل: پروژه HMI/SCADA بارگذاری نمی‌شود.
- علت: فایل پروژه خراب، عدم سازگاری نسخه، کمبود حافظه.
- راهکار: از فایل پشتیبان استفاده کنید. نسخه نرم‌افزار و فریمور HMI را چک کنید.
- مشکل: سیستم SCADA داده‌ها را در پایگاه داده ذخیره نمی‌کند.
- علت: عدم اتصال به پایگاه داده، سرویس پایگاه داده متوقف، مجوزهای دسترسی اشتباه، کمبود فضا.
- راهکار: اتصال شبکه به سرور پایگاه داده را چک کنید. وضعیت سرویس SQL/Oracle را بررسی کنید. یوزرنیم/پسورد و مجوزها را چک کنید.
و) مشکلات شبکه و ارتباطات (۵۱-۶۰)
- مشکل: عدم ارتباط با یک دستگاه در شبکه اترنت.
- علت: کابل خراب/قطع، پورت سوئیچ خراب، آدرس IP اشتباه/تکراری، فایروال، دستگاه خاموش.
- راهکار: کابل و LED پورت سوئیچ را چک کنید. پینگ کردن آدرس IP را امتحان کنید. تنظیمات IP را بررسی کنید. دستگاه را ریستارت کنید.
- مشکل: شبکه کند یا با قطعی‌های مکرر مواجه است.
- علت: ترافیک زیاد شبکه، کابل آسیب‌دیده، لوپ در شبکه، سوئیچ خراب، نویز.
- راهکار: از ابزارهای آنالیز شبکه استفاده کنید. کابل‌ها را تست کنید. توپولوژی شبکه را برای لوپ بررسی کنید. سوئیچ‌ها را چک کنید.
- مشکل: آدرس IP تکراری (IP Conflict).
- علت: تخصیص دستی آدرس‌ها بدون مدیریت صحیح.
- راهکار: از ابزارهای اسکن IP استفاده کنید. آدرس دستگاه خاطی را پیدا و اصلاح کنید. از DHCP (در صورت امکان) یا یک برنامه مدیریت IP استفاده کنید.
- مشکل: دستگاهی در شبکه Profibus/Profinet در دسترس نیست (چراغ BF/SF).
- علت: کابل خراب، کانکتور شل/اشتباه بسته شده، ترمینیشن (مقاومت انتهای خط) نادرست، آدرس تکراری، GSD فایل اشتباه.
- راهکار: کابل‌ها و کانکتورها را چک کنید. مقاومت‌های انتهای خط (در ابتدا و انتهای باس Profibus) را بررسی کنید. آدرس‌ها را چک کنید. پیکربندی سخت‌افزار PLC را بررسی کنید.
- مشکل: ارتباط سریال (RS-232/485) کار نمی‌کند.
- علت: سیم‌کشی اشتباه (Tx/Rx جابجا)، تنظیمات پورت (Baud Rate, Parity, Data Bits) نادرست، کابل بلند/نویزدار، مبدل خراب.
- راهکار: سیم‌کشی را (به خصوص برای RS-485 A/B) چک کنید. تنظیمات پورت را در هر دو دستگاه تطبیق دهید. از کابل شیلددار استفاده کنید و طول آن را کم کنید.
- مشکل: ارتباط بی‌سیم (Wireless) ضعیف یا قطع می‌شود.
- علت: فاصله زیاد، موانع فیزیکی، تداخل فرکانسی، آنتن نامناسب، تنظیمات اشتباه.
- راهکار: آنتن‌ها را جابجا یا قوی‌تر کنید. موانع را کم کنید. کانال فرکانسی را تغییر دهید. تنظیمات امنیتی را چک کنید.
- مشکل: گیت‌وی (Gateway) پروتکل‌ها را ترجمه نمی‌کند.
- علت: پیکربندی اشتباه، عدم ارتباط با یک یا هر دو شبکه، خرابی گیت‌وی.
- راهکار: پیکربندی مپینگ (Mapping) آدرس‌ها را چک کنید. ارتباط با هر دو طرف را بررسی کنید. گیت‌وی را ریستارت یا آپدیت کنید.
- مشکل: فایروال صنعتی جلوی ارتباط را می‌گیرد.
- علت: تنظیمات و قوانین (Rules) اشتباه.
- راهکار: قوانین فایروال را بررسی کنید و مطمئن شوید پورت‌ها و آدرس‌های IP مورد نیاز باز هستند. لاگ‌های فایروال را چک کنید.
- مشکل: سوئیچ مدیریت‌نشده (Unmanaged) باعث ایجاد مشکل در شبکه می‌شود.
- علت: عدم توانایی در مدیریت ترافیک، ایجاد طوفان پخشی (Broadcast Storm).
- راهکار: از سوئیچ‌های مدیریت‌شده (Managed) استفاده کنید که قابلیت‌هایی مانند VLAN، QoS و IGMP Snooping را ارائه می‌دهند.
- مشکل: کابل فیبر نوری قطع است.
- علت: شکستگی کابل، کانکتور کثیف/خراب، مبدل مدیا (Media Converter) خراب.
- راهکار: از تستر فیبر نوری (OTDR یا Power Meter) استفاده کنید. کانکتورها را تمیز کنید. مبدل‌ها را چک کنید.
ز) مشکلات مکانیکی و محیطی (۶۱-۷۰)
- مشکل: گرم شدن بیش از حد تابلو برق یا تجهیزات.
- علت: تهویه نامناسب (فن خراب، فیلتر کثیف)، دمای محیط بالا، بار زیاد.
- راهکار: فن‌ها و فیلترها را تمیز/تعویض کنید. از کولر تابلو استفاده کنید. بار تجهیزات را بررسی کنید.
- مشکل: ورود گرد و غبار یا رطوبت به داخل تابلوها.
- علت: درزگیرهای خراب، باز ماندن درب تابلو، درجه حفاظت (IP) نامناسب.
- راهکار: درزگیرها را تعویض کنید. از بسته بودن درب‌ها اطمینان حاصل کنید. تابلوها را به طور منظم تمیز کنید.
- مشکل: لرزش بیش از حد که باعث شل شدن اتصالات می‌شود.
- علت: موتورها یا تجهیزات دوار نامتعادل، نصب نامناسب.
- راهکار: منبع لرزش را پیدا و رفع کنید. از پایه‌های ضد لرزش استفاده کنید. اتصالات را به طور دوره‌ای چک و محکم کنید (به خصوص اتصالات پیچی).
- مشکل: تداخل مکانیکی بین قطعات متحرک.
- علت: تنظیمات نادرست، سایش، نصب اشتباه.
- راهکار: مسیر حرکت را بررسی کنید. تنظیمات مکانیکی و سنسورهای موقعیت را چک کنید. قطعات فرسوده را تعویض کنید.
- مشکل: سایش سریع قطعات مکانیکی.
- علت: عدم روانکاری، هم‌ترازی نادرست، بار بیش از حد.
- راهکار: برنامه روانکاری را اجرا کنید. هم‌ترازی را بررسی کنید. بار را کنترل کنید.
- مشکل: سروو موتور (Servo Motor) خطا می‌دهد یا دقیق کار نمی‌کند.
- علت: مشکل در انکودر، درایو سروو، نویز، مشکل مکانیکی (گیر کردن، بار زیاد).
- راهکار: کابل انکودر و درایو را چک کنید. خطاهای درایو را بخوانید. پارامترهای تیونینگ (Tuning) را بررسی کنید. سیستم مکانیکی را چک کنید.
- مشکل: ربات صنعتی از مسیر خارج می‌شود یا خطا می‌دهد.
- علت: نیاز به کالیبراسیون (Mastering)، خطای برنامه، مشکل سنسور، برخورد مکانیکی.
- راهکار: کالیبراسیون ربات را انجام دهید. برنامه را بررسی کنید. سنسورها و محیط کار را چک کنید.
- مشکل: تسمه‌ها یا زنجیرها شل یا پاره می‌شوند.
- علت: کشش نادرست، فرسودگی، هم‌ترازی اشتباه پولی‌ها/چرخ‌دنده‌ها.
- راهکار: کشش را تنظیم کنید. قطعات فرسوده را تعویض کنید. هم‌ترازی را چک کنید.
- مشکل: سیم‌کشی‌ها نامرتب و آسیب‌دیده هستند.
- علت: عدم استفاده از داکت و بست مناسب، سایش در اثر حرکت، گرمای زیاد.
- راهکار: سیم‌کشی را مرتب و با استفاده از داکت و بست کابل محافظت کنید. از روکش‌های محافظ در نقاط پرخطر استفاده کنید.
- مشکل: عدم وجود یا قدیمی بودن مستندات (نقشه‌ها، برنامه‌ها).
- علت: عدم توجه به مدیریت مستندات.
- راهکار: یک سیستم برای مدیریت و به‌روزرسانی مستندات ایجاد کنید. هر تغییری را ثبت کنید. از نقشه‌ها و برنامه‌ها پشتیبان تهیه کنید. این یکی از مهم‌ترین مشکلات بلندمدت است!
نتیجه‌گیری
عیب‌یابی در سیستم‌های اتوماسیون صنعتی، ترکیبی از دانش فنی، تجربه عملی، صبر و رویکردی منطقی است. لیست بالا اگرچه جامع است، اما هرگز نمی‌تواند جایگزین تجربه و درک عمیق شما از سیستم خاصی که با آن کار می‌کنید، شود. به یاد داشته باشید که هر مشکل، فرصتی برای یادگیری است. با هر چالشی که با موفقیت پشت سر می‌گذارید، دانش و مهارت شما افزایش می‌یابد.
مهم‌ترین سرمایه شما به عنوان یک تکنسین یا مهندس نگهداری، توانایی فکر کردن، تحلیل کردن و حل مسئله است. این راهنما را به عنوان یک ابزار در جعبه ابزار خود نگه دارید، اما همیشه به غرایز مهندسی و مشاهدات دقیق خود اعتماد کنید. موفق باشید!
